Informacje ogólne
Wydobycie, obróbka i zużycie węgla w Republice Czeskiej jest znaczącą gałęzią przemysłu. Państwo to w wysokim stopniu uzależnione jest od węgla brunatnego, które jest głównym źródłem energii elektrycznej. W 2014 roku 43% energii elektrycznej powstało z tego właśnie surowca. Znacznie mniejsze znaczenie ma węgiel kamienny, którego udzial w produkcji energii elektrycznej wynosi 7%. Zasoby węgla w Republice Czeskiej szacuje się w przybliżeniu na 10 mld. ton z czego 60% to węgiel brunatny, 37% to węgiel kamienny i 3% to lignit. Innymi źródłami energii elektrycznej jest energetyka atomowa, który dostarcza 35% prądu, odnawialne źródła energii ( OZE) z udziałem 11% oraz inne źródła – gazowe i spalarnie śmieci – około 5%.
Wydobycie węgla w Republice Czeskiej prowadzi się w trzech zagłębiach: Most i Sokolov w północnej Bohemii, gdzie wydobywa się węgiel brunatny oraz Śląsk Cieszyński, gdzie wydobywa się węgiel kamienny. Obecnie planuje się poszerzyć wydobycie w Zagłębiu Most.
W 1991 roku rząd Republiki Czeskiej wprowadził limity wydobycia w trzech kopalniach odkrywkowych węgla brunatnego w Kraju (województwie) Usteckim. Limity te oddzielają strefy wydobycia od terenów ze złożami, z których eksploatacji zrezygnowano. W 2015 rząd Republiki Czeskiej ogłosił jednak zniesienie limitów wydobycia w kopalni odkrywkowej węgla brunatnego Bilina w północnej części kraju. Zasadność limitów była kwestionowana przez spółki wydobywcze, przez górnicze związki zawodowe oraz przez firmę CEZ, która jest dominująca na czeskim rynku prądu elektrycznego. Za rozszerzeniem wydobycia opowiedziało się także wielu polityków, w tym prezydent państwa Milosz Zeman. Zasadniczym argumentem dla podjętej decyzji było zapewnienie dostatecznych ilości węgla dla ciepłowni i gospodarstw domowych. Wg. analiz firmy CEZ, już w roku 2022 zagrożone byłyby dostawy węgla dla klientów indywidualnych oraz ciepłowni.
Jednocześnie rząd czeski przyjął w 2015r interesującą strategię. Według Państwowej strategii energetycznej – SEK (Státní energetické koncepce) – w 2040 roku połowa prądu ma pochodzić z elektrowni jądrowych, ok. 23% z OZE, natomiast węgiel brunatny ma dostarczać tylko 15% energii, a węgiel kamienny zaledwie około 2%. Szacuje się, że rozwój energetyki jądrowej spowoduje obniżenie popytu na węgiel brunatny o 10 do 13 milionów ton. Zmniejszenie zużycia węgla będzie również spowodowane zakończeniem działalności wielu elektrowni węglowych, które w tym czasie będą musiały zakończyć swoją działalność. Zgodnie z tą strategią pojawić się mają nowe bloki atomowe(po 2030 roku), gdy do końca działalności zmierzać będzie elektrownia jądrowa Dukovany. Rząd Republiki Czeskiej planuje także systematyczną prywatyzację branż energetycznych. SEK jest jednak tylko dokumentem strategicznym i większość organizacji pozarządowych oraz obywateli patrzy na jego zapisy sceptycznie.
Energetyka odnawialna (OZE)
Energetyka odnawialna w Republice Czeskiej znacząco rozwinęła się w ostatnich latach. W 2010 roku rząd wprowadził wyjątkowo hojne dopłaty do produkcji energii słonecznej w instalacjach PV. W latach 2011-2014 dopłaty te wyniosły łącznie ok. 5,5 mld dolarów. W 2014 roku, Czesi pozyskali 13,8% energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Tym samym o prawie 1,5% przekroczyli swój cel na rok 2020. Szybki rozwój OZE jest wynikiem, paradoksalnie, ograniczenia w 2014 roku subwencji dla odnawialnych źródeł energii. W 2013 roku wiele przedsiębiorców starało się rozpocząć jak najwięcej inwestycji by zdążyć jeszcze skorzystać z dotacji. Dzięki temu moc zainstalowana w instalacjach OZE szybko wzrosła – najwięcej powstało elektrowni fotowoltaicznych.
W około 2040 roku kraj ma się zbliżać do maksymalnego potencjału źródeł odnawialnych, szacowanego na około 21%. Krajowa strategia dla energetyki przewiduje, że środki uzyskane z opłat za emisje z paliw kopalnych wykorzystywane zostaną na subsydia dla OZE oraz na efektywność energetyczną.
Kopalnie odkrywkowe i elektrownie
Obecnie w Republice Czeskiej funkcjonuje pięć kopalni odkrywkowych. Największe wydobycie węgla brunatnego odbywa się w północnej części Republiki Czeskiej.
Planuje się poszerzenie działalności dwóch kopalni odkrywkowych w tym obszarze – CSA i Bilina. Zwiększenie obszarów wydobycia kopalni odkrywkowej CSA zniszczyłoby miasto Horni Jiretin oraz wioskę Černice. Ponad 2 000 mieszkańców, zamieszkujących tereny w pobliżu kopalni musiałoby zostać przesiedlonych. Ponad 27 000 osób zamieszkujących miasto Litvinov odczułoby negatywny wpływ działalności odkrywki, której granice znajdowałyby się o zaledwie 500 metrów od zamieszkanych terenów. Znaczące byłyby również szkody na obszarze turystycznym Rudawy Czeskie i Pogórze Rudawskie.
Po zniesieniu limitów dla wydobycia węgla oddolne ruchy obywatelskie oraz organizacje pozarządowe walczą, aby nie doszło do eksploatacji tego terenu.
