Informacje ogólne
Macedonia w dużym stopniu uzależniona jest od węgla (przede wszystim brunatnego). 78% energii elektrycznej produkuje się na bazie tego paliwa. Przyszłość energetyczna tego kraju na razie oparta jest na już istniejących oraz potencjalnych rezerwach tego surowca. Przewiduje się, że do 2020 roku węgiel utrzyma swoja mocną pozycję na rynku energetycznym.
Macedoński węgiel to przede wszystkim węgiel brunatny, o relatywnie niskiej kaloryczności i wysokiej zawartości wilgoci oraz popiołu, powstały w okresie geologicznym pliocenu i miocenu. Szacuje się, że rezerwy węgla brunatnego wynoszą 2,7 mld ton. Większość węgla wykorzystuje się jako paliwo w elektrowniach, a reszta przeznaczana jest na potrzeby przemysłu oraz na sprzedaż zagraniczną.
Obecnie w Macedonii węgiel brunatny wydobywa się tylko metodą odkrywkową. Badane są jednak nowe złoża i planuje się uruchomienie dwóch kopalni głębinowych: Zivojno oraz Mariovo.
Odnawialne źródła energii (OZE)
W Macedonii istnieje system taryf gwarantowanych dla OZE. Na południu kraju istnieją także rozbudowane farmy wiatrowe. Mało natomiast wykorzystywana jest biomasa, która nie została uwzględniona w strategii energetycznej kraju.
Macedonia jest członkiem Wspólnoty Energetycznej*, jednak rząd nie wywiązuje się z zapisanych w Traktacie ustaleń. Rząd oficjalnie popiera również wstąpienie kraju do Unii Europejskiej, jednak w zgodniej opinii naszych rozmówców, niewiele w tej sprawie robi. Uważa się, że min. najpierw chce wzmocnić gospodarkę kraju w sposób nie do końca zbieżny z polityką Unii (np. pomoc ze środków publicznych dla energetyki węglowej).
Rząd ma projekt wsparcia dla 10 tys. paneli PV, obecnie już 300 instalacji otrzymało wsparcie.
* Wspólnota Energetyczna – wspólnota ustanowiona pomiędzy Unią Europejską, a państwami Europy Wschodniej oraz Europy Południowo-Wschodniej w celu rozszerzenia unijnego rynku energii na tę część Europy.
Kopalnie odkrywkowe i elektrownie
Wszystkie działające kopalnie odkrywkowe uruchomione zostały w latach 80′, a koniec działalności większości z nich zaplanowano na rok 2020.
Największe kopalnie odkrywkowe w Macedonii to:
- Suvodol – kopalnia zaopatrująca największą elektrownię REK Bitola. Najprawdopodobniej w niedługim czasie kopalnia ta zostanie zamknięta, jest jednak bardzo prawdopodobne, że w jej sąsiedztwie powstanie nowa odkrywka,
- Brod-Gneotino – aktywna kopalnia wydobywająca węgiel dla elektrowni Bitola. Jej czas działania przewiduje się na kolejne 20-25 lat,
- Osłomej – kopalnia wydobywająca węgiel o bardzo niskiej wartości opałowej, w niedługim czasie powinna zostać zamknięta.
Główne obiekty produkujące energię elektryczną w Macedoni to dwie elektrownie cieplne: REK Bitola o mocy 725 MW oraz REK Oslomej o mocy 125 MW. REK Bitola jest głównym źródłem energii elektrycznej w Macedonii, jej udział w całkowitej krajowej produkcji wynosi 70%. REK Osłomej to dużo mniejsza elektrownia, która rozpoczęła produkcję w 1980 roku. Wytworzona w niej energia elektryczna stanowi około 9% całkowitej produkcji energii w Macedonii. Część węgla wykorzystywanego w tej elektrowni jest imprtowana z Kosova, Grecji oraz innych krajów.
Obie elektrownie wchodzą właśnie w ostatni cykl swojej 40-letniej działalności. Mimo, iż Strategia Rozwoju Energetyki Republiki Macedonii do 2030 roku zakłada, że elektrownia Oslomej będzie wytwarzać energię elektryczną tylko do 2022 roku, uważa się, że nie zostanie ona wycofana z eksploatacji w podanym okresie. W podobnej sytuacji jest elektrownia Bitola 1, której rok zamknięcia został przesunięty z 2021 do 2023 roku.
W Macedonii planowane są nowe elektrownie węglowe: Mariovo (wraz z nową kopalnią), Negotino 2 oraz rozbudowa elektrowni Bitola. Elektrownia Mariovo nie posiada obecnie wymaganych pozwoleń ani dokumentów potrzebnych na jej budowę. Żaden inwestor nie jest zainteresowany inwestycją, dlatego też plany budowy zostały wstrzymane.
Nowy projekt strategii energetycznej kraju, stworzony przez Macedońską Akademię Nauki i Sztuki (Macedonian Academy of Sciences and Arts) na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, nie zakłada budowy żadnej z wymienionych inwestycji. Rząd nie posiada obecnie konkretnej zatwierdzonej polityki energetycznej. Strategia nie jest wiążąca i sam rząd nie stosuje się do jej wytycznych. W rządzie brak jest również opozycji co bardzo utrudnia przegłosowanie jakichkolwiek ustaw związanych z transformacją energetyczną kraju. Ze względu na trudności polityczne, organizacjom pozarządowym trudno jest współpracować z władzami również na poziomie lokalnym. Władze te niechętnie wspierają projekty ekologiczne. Wg powszechnej opinii media w Macedonii są mocno kontrolowane przez władze.
