Zestaw wspólnych żądań dla organizacji pozarządowych dotyczących konsultacji IPGW przygotowany przez EEB (The European Environmental Bureau – Europejskie Biuro Ochrony Środowiska)
Kontekst: trwające do 18 czerwca konsultacje społeczne w sprawie IPGW (przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej – Significant Water Management Issues SWMI) stanowią okazję do podkreślenia problemów wynikających z zależności energetyki-kopalni-wody, a także dające możliwość wystosowania żądań mających na celu promowanie transformacji energetycznej, zgodnej z ochroną zasobów wodnych.
Poniższy zestaw żądań koncentruje się na sektorze węgla kamiennego/ brunatnego, ale jest on istotny także dla innych źródeł energii (np. gazu, energii jądrowej, biomasy). Żądania sformułowane są w sposób ogólny, aby można je było zastosować w każdej sytuacji w UE, jednak poziom ambicji / potrzeb działania zależy w dużej mierze od sytuacji lokalnych. Jednym ze zidentyfikowanych problemów jest brak odpowiednich narzędzi i mechanizmów wymiany danych w czasie rzeczywistym, które umożliwiłyby lepsze zdefiniowanie konkretnych przypadków (operatorzy / kraje) oraz danych na temat derogacji / pobierania wody / zanieczyszczeń / szerszego problemu spalania paliw kopalnych. IPGW ma na celu dostarczenie informacji na temat rozwoju trzeciej generacji Planów Gospodarowania Wodami w obszarach dorzeczy w ramach Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW).
Zestaw żądań:
Żądanie 1: Niewydanie pozwolenia na przedłużenie / nową działalnoś
wydobywczą w kopalniach węgla brunatnego ze względu na fakt, że uniemożliwia ona często osiągnięcie celów „dobrego stanu wód” zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (RDW) i celów dotyczących wody pitnej. Wymaga to ścisłego stosowania wszelkich odstępstw na mocy art. 4 ust. 4, 4 ust. 5 i 4 ust. 7 RDW oraz art. 6 ust. 3 dyrektywy w sprawie ochrony wód podziemnych.
Żądanie 2: Zwrot pełnych kosztów wynikających ze szkód spowodowanych działalnością wydobywczą kopalni oraz działalnością elektrowni, w tym kosztów środowiskowych oraz kosztów związanych z wykorzystaniem zasobów, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”. Pobór wody do celów odwadniania kopalni oraz chłodzenia w elektrowniach, a także wszelkie wykorzystanie infrastruktury magazynującej wodę należy uznać za usługi wodne i podlegać one powinny zwrotowi kosztów:
2.1. Wymagana minimalna opłata w wysokości XX € / m3 za pobraną wodę w wyniku następujących zastosowań:
a. pobór wody gruntowej / innej do celów wydobywczych (w tym mycie / przeróbka węgla). Na przykład w Brandenburgii wymagana jest opłata w wysokości 6 centów / m3 (jeśli standardowa opłata za wykorzystanie przemysłowe wód podziemnych wynosi 11,5 centów / m3) i 4, 5 centów / m3 w Nadrenii Północnej-Westfalii;
b. pobór wody do chłodzenia w chłodniach kominowych (elektrownia cieplna). Orientacyjnie, opłata za pobór wód powierzchniowych do użytku przemysłowego wynosi do 1,3 centa / m3 na Węgrzech i w Polsce, 0,034 centa / m3 w Bułgarii i 0,58 centa / m3 w Brandenburgii (w przypadku wód kopalnianych, podczas gdy standardowa stawka dla innych sektorów wynosi 11,5 centów, jeśli korzysta się z wód gruntowych), natomiast w Saksonii do 2013 r. opłata wynosiła 0,5 centów / m3
c. pobór wody do działań mających na celu ograniczenie rozproszonych zanieczyszczeń pyłowych (tzw. niezorganizowanej emisji)/ innych powiązanych działań
Opłata powinna odzwierciedlać koszty szkód zewnętrznych i nie powinna być w żadnym wypadku niższa niż ta, którą ponoszą konkurencyjni dostawcy energii, np. wykorzystujący energię wodną. Opłata musi być co najmniej na tym samym poziomie, co w innym kraju za użytkowanie tego samego zasobu wody / jednolitej części wód.
2.2. Wymagana kwantyfikacja kosztów szkód w ekosystemie z powodu ich wpływu na jednolitą część wód (zarówno pod względem jakości wody, jak i zmian hydromorfologicznych), ale także innych istotnych oddziaływań na środowisko, np. negatywnego wpływu na obszary Natura 2000 lub mokradła. Powinno to umożliwić prawidłowe stosowanie zasady zwrotu kosztów środowiskowych („zanieczyszczający płaci”). Aby to osiągnąć, należy podjąć także następujące działania wspierające:
2.2.1. Monitorowanie co najmniej 3 razy w roku – chyba że ustanowiono częstsze monitorowanie – wód podziemnych wokół terenów wydobywczych pod kątem zanieczyszczeń określonych zgodnie z WFD (Water Fremark Directive – Ramowa Dyrektywa Wodna) i DWD (Drinking Water Directive – dyrektywa w sprawie jakości wody przeznaczonej do picia), ze szczególnym uwzględnieniem metali ciężkich i siarczanów.
2.2.2. Pobór wody powinien być, zgodnie z celem UE1, nie większy niż 20% dostępnych odnawialnych zasobów wodnych i w żadnym wypadku nie może przeszkodzić w osiągnięciu przepływów środowiskowych wspierających cele (RDW) dobrego stanu ekologicznego („dobrego stanu wód”).
2.3. Zobowiązanie operatorów do stworzenia gwarancji finansowych na rekultywację obszarów górniczych / przywrócenie im stanu pierwotnego. Zgodnie z art. 14 dyrektywy w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego, fundusze na rekultywację gruntów dotkniętych działalnością wydobywczą (występujących odpadów górniczych) dostępne są w dowolnym momencie. Podobne przepisy istnieją na mocy dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko (Environmental Liability Directive). Analizy powinny być szerokie i opierać się na prawdopodobnym wpływie na środowisko, który może być znaczny w odniesieniu do ochrony wód.
Przydatnym modelem może być model opracowany przez niemiecki RAG Stiftung: https://www.rag-stiftung.de/en/ (dotyczy węgla kamiennego). RAG Stiftung w samym roku 2019 wydał 167,3 mln euro na gospodarkę wodami spągowymi, 114,8 mln euro na gospodarowanie polderami i 9,3 mln EUR na wydatki związane z oczyszczaniem wód podziemnych. Rekultywacja bardzo małej kopalni węgla brunatnego (ROMONTA) w Niemczech kosztowała 6 mln EUR, w przypadku regionu Renu (RWE) koszty remediacji (usunięcie, zmniejszenie ilości zanieczyszczeń) oszacowano na 2,17 mld EUR z czego 1.618 mld EUR na rekultywację i 384 mln EUR na rekompensaty za szkody związane z działalnością kopalni. Inna kopalnia (Nochten) oszacowała w 2015 r. koszt rekultywacji na około 279 mln EUR.
Żądanie 3: Wymaganie od właściwych organów ustanowienia surowszych zasad, aby umożliwić promowanie zgodności z odpowiednimi normami jakości środowiska (EQS).
Elektrownie/ elektrociepłownie:
3.1. Dla każdego zrzutu do zbiornika wodnego powinno się stosować poziom emisji powiązany z BAT (BAT 15 LCP BREF2) jako maksymalną dopuszczalną wielkość emisji, a pozwolenia powinny spełniać wymogi najpóźniej do [kwietnia] 2021 r.
3.2. Dla emisji rtęci do powietrza, dopuszczalna wielkość emisji (ELV – emission limit value ) dla spalania węgla kamiennego / brunatnego powinna wynosić 1 µg / Nm3 – co osiąga się dzięki specjalnemu monitoringowi emisji rtęci. Zezwolenia powinny spełniać wymogi najpóźniej do [kwietnia] 2021 r.
3.3. Pobór wody (z rzek, zbiorników) do chłodzenia elektrowni powinien odbywać się z wykorzystaniem barier ochronnych dla jaj / larw ryb.
Kopalnie węgla brunatnego:
3.4. Zasypywanie w kopalniach pozostałości ze spalania węgla kamiennego / brunatnego (popioły lotne / pozostałości z oczyszczania gazów spalinowych lub szlamów) jest zabronione, a miejsca składowania muszą być wyposażone w specjalne uszczelnienia i podlegać powinny okresowemu monitorowaniu (co najmniej 3 razy w roku) jakości wód gruntowych / powierzchniowych.
3.5. Powinno się obowiązkowo zarządza
emisjami niezorganizowanymi (np. poprzez użycie zraszaczy wodnych) [z zaopatrzeniem w wodę z obiegu zamkniętego], a wpływ na wodę powinien być monitorowany i określany ilościowo.
Żądanie 4: Raportowanie poziomu zużycia / poboru wody; informacje dotyczące zrzutów (zanieczyszczenie / temperatura) tworzone na centralnym, unijnym poziomie, z dostępem do informacji w czasie rzeczywistym.
4.1. Wyniki monitorowania zrzutu, poboru i jakości wody powinny być przekazywane do centralnej bazy danych UE, np. Rejestru WISE / IED i udostępnione online w ciągu 1 miesiąca od wygenerowania informacji. Informacje powinny zawiera
min. następujące dane:
– kod identyfikacyjny elektrowni (kod identyfikacyjny rejestru IED) / kopalni
– zużycie wody według rodzaju jednolitej części wód oraz celu
– informacje o poziomie zrzutu substancji do wód, dla danego rodzaju odbiornika, w odniesieniu do zanieczyszczeń podlegających monitorowaniu, raportowaniu do E-PRTR (https://prtr.eea.europa.eu/#/home) i innym obowiązkom monitorowania, w formacie: stężenie i ładunek zanieczyszczeń, włączając również średnią roczną wartoś
pH i minimalną / maksymalną temperaturę w punkcie zrzutu oraz natężenie przepływu
– inne informacje, które mogą wpłynąć na stan jakości wody, np. związane z usuwaniem odpadów
– poziomy ustalone dla powyższych parametrów w zezwoleniach oraz roczne raporty zgodności (np. art. 14 dyrektywy IED powinien zostać włączony do raportowania w ramach dyrektywy IED – https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32018D1135)
4.2. Inne świadectwa dot. prawidłowego wdrożenia RDW, np. zastosowanie derogacji, kwantyfikacja negatywnego oddziaływania oraz metody / obliczenia dotyczące zasady zwrotu kosztów powinny być również publicznie dostępne w sprawozdaniach.
Przygotowała (tłumaczenie):
Katarzyna Kubiczek, Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
1 Zobacz COM(2011), strona 14
https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/com/com_com(2011)0571_/com_com(
2011)0571_en.pdf
2 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1503383091262&uri=CELEX%3A32017D1442
