List otwarty z pytaniami naukowców i organizacji pozarządowych skierowany do Przewodniczących Partii, Klubów i Kół Parlamentarnych Opozycji.
Czy strategie energetyczne i plany budowy w Polsce elektrowni atomowych opozycji demokratycznej są tożsame z zamierzeniami rządu Zjednoczonej Prawicy?
Szanowni Państwo,
Z wielkim zdziwieniem przyjęliśmy postawę i prezentowane w mediach stanowiska części przedstawicieli opozycyjnych środowisk politycznych, wyrażające bezkrytyczną, a czasem wręcz entuzjastyczną aprobatę dla działań rządu i propagandy PiS w sprawie budowy elektrowni jądrowych w Polsce.
Zwracamy się do Państwa, jako liderów środowisk aspirujących do przejęcia rządów w Polsce po wygranych wyborach, z pytaniami, które pozwolą nam, przedstawicielom środowisk ekologicznych, zrozumieć Państwa stosunek do rządowej polityki energetycznej. Kluczowe pytanie, na które chcemy otrzymać odpowiedź brzmi: czy w pełni świadomie popieracie kierunek wyznaczony przez rząd PiS, aby transformacja energetyczna w perspektywie najbliższych 25-30 lat sprowadzała się głównie do zmiany technologicznej polegającej na zastąpieniu części nieefektywnych wielkich elektrowni węglowych jeszcze większymi i również nieefektywnymi elektrowniami atomowymi?
W dokumentach opisujących politykę klimatyczną i energetyczną UE transformacja energetyczna jest przedstawiana nie tylko, a nawet nie przede wszystkim, jako rezygnacja z paliw kopalnych (to tylko swoisty „skutek uboczny”), ale przede wszystkim jako oszczędzanie energii (efektywność energetyczna), decentralizacja systemów energetycznych, demokratyzacja debaty nad realizowanymi i planowanymi kierunkami polityki energetycznej, a także zagwarantowanie obywatelom jak największego udziału w działaniach na rzecz ochrony klimatu i polityki energetycznej. Żaden z tych celów nie może być realizowany poprzez scentralizowane spółki, monopolizujące rynek, które z ramienia państwa mają także zarządzać elektrowniami jądrowymi.
Wyniki sondaży przeprowadzanych niezliczoną ilość razy od 1987 roku pokazywały – wbrew dominującej obecnie propagandzie – iż opinia publiczna w Polsce była i jest konsekwentnie sceptyczna wobec budowy elektrowni jądrowych. Przez ponad 30 lat, liczba przeciwników budowy elektrowni jądrowych w Polsce stale przeważała nad liczbą zwolenników – większość społeczeństwa polskiego była konsekwentnie przeciwna budowie elektrowni atomowych. Ostatni wykonany przez CBOS w 2021 roku sondaż na ten temat pokazał, iż zwolennicy produkcji energii z atomu stanowili 39 %, a liczba przeciwników na poziomie 45% badanych (komunikat CBOS).
Jeszcze bardziej negatywne odpowiedzi padały w przypadku pytania o budowę elektrowni jądrowej w “okolicy miejsca zamieszkania” respondenta – w zależności od daty badania liczba przeciwników elektrowni atomowych wahała się w tym kontekście w przedziale 57-72 %.
Wg. badań Ipsos występuje też wyraźny podział wg. płci: Polki są znacznie bardziej sceptyczne wobec energetyki jądrowej, a wśród osób w wieku 18-39 lat stanowiska kobiet i mężczyzn są wręcz odwrotne: 72% poparcia dla atomu wśród młodych mężczyzn, a jedynie 38% wśród młodych kobiet. W żadnej grupie wiekowej kobiet większość nie opowiada się za atomem (https://oko.press/elektrownia-atomowa-usa-polska).
Pomimo zmasowanej propagandy na rzecz energetyki jądrowej, która w obliczu kryzysu energetycznego wywołanego agresywnymi działaniami wojennymi Federacji Rosyjskiej lansuje nieprawdziwą tezę o praktycznym braku alternatywy dla atomu i tworzy złudzenie, iż większość Obywateli popiera tę technologię, i mimo braku rzetelnej debaty społecznej na ten temat, zdania opinii publicznej są w tej kwestii nadal mocno podzielone.
Natomiast inne wyniki badań społecznych ukazują jednoznacznie, iż Polacy najbardziej cenią odnawialne źródła energii, a najmniej popularna jest energia z węgla i atomu i nawet chwilowy wzrost poparcia dla elektrowni jądrowych nie może przykryć faktu, że najbardziej wartościowym i przyszłościowym źródłem energii w Polsce, w odczuciu społecznym są wszelkie formy energii odnawialnej.
Zła decyzja w tej sprawie, powodująca ogromne i dalekosiężne skutki finansowe, może pogrążyć Polskę w dodatkowych kłopotach ekonomicznych, zablokować tak konieczny rozwój energetyki obywatelskiej i przełomowego modelu energetyki elektroprosumenckiej oraz zdławić innowacyjność w sferze wytwarzania i użytkowania energii!
Środowisko naukowe zwraca także uwagę na inne koszty związane z wyborem wyjątkowo scentralizowanej energetyki atomowej – najwyższy koszt termo-ekologiczny (zużycia zasobów nieodnawialnych) i najwyższe obciążanie sieciowe, niespójne z potrzebami w zakresie rozwoju rozproszonych źródeł energetyki odnawialnej.
W związku z powyższym bardzo prosimy o odpowiedzi na następujące pytania, które są ważne dla nas i dla opinii publicznej w Polsce:
1. Czy zdają sobie Państwo sprawę, że kosztowna i odłożona w czasie (najwcześniej po 25 latach, o ile projekty przebiegałyby zgodnie z planem, co wcale nie jest pewne), wymiana około 25% węglowych elektrowni na elektrownie jądrowe – do czego sprowadza się aktualna rządowa wizja jądrowej transformacji energetycznej – nie rozwiązuje żadnego z już rysujących się problemów, a jednocześnie nie daje szans na szybką dekarbonizację polskiej energetyki, przez co nie jest spójna z unijnymi celami klimatycznymi, ani ze zobowiązaniami wynikającymi z podpisanego przez Polskę Porozumienia Paryskiego?
2. Czy mogą Państwo podać szczegółowe koszty budowy elektrowni jądrowych planowanych przez rząd PiS oraz model ich finansowania, w tym wydatki z budżetu Państwa?
W konsekwencji jakie będą ceny energii z elektrowni atomowych dla odbiorców indywidualnych, rolników, przemysłu i usług?
3. Czy znane jest Państwu planowane miejsce składowania odpadów atomowych w szczególności tych wysokoradioaktywnych, przez setki, a nawet tysiące lat?
4. Czy wiadomo skąd ma pochodzić ruda uranu i gdzie mają być produkowane gotowe wkłady paliwa uranowego do polskich elektrowni? Czy wiadomo z jakimi skutkami ekologicznymi i społecznymi oraz potencjalnymi zagrożeniami wiąże się wydobycie i przewóz rudy uranu oraz produkcja i transport gotowego paliwa?
5. Czy są Państwo świadomi zagrożeń strategicznych, ekologicznych, ekonomicznych i społecznych związanych z budową elektrowni jądrowych w Polsce? Działania wojenne w Ukrainie uzmysławiają wrażliwość systemu i sieci energetycznych opartych na dużych, łatwych do odcięcia i jednocześnie niebezpiecznych blokach jądrowych. Czy wobec tego naprawdę sądzicie, że uzależnienie Polski od importu paliwa jądrowego jest mniej groźne od uzależnienia od paliw kopalnych, z którymi trzeba pożegnać się jak najszybciej?
Zachód jest nadal niebezpiecznie uzależniony od uranu. UE importuje 20,2 % uranu z Rosji a 19,1 %z zależnego od niej Kazachstanu. W USA jest to odpowiednio 16% i 22%. Sankcje w żaden sposób nie dotknęły importu z tych krajów.
6. Czy całkowicie nieprzejrzysty proces prowadzący do wyboru firmy Westinghouse, która ma według doniesień być wykonawcą pierwszej polskiej elektrowni jądrowej nie budzi Państwa wątpliwości i czy sam wykonawca nie budzi Państwa niepokoju?
Przypomnijmy, że koncern Westinghouse w 2017 roku wywołał w USA głośny skandal prawno-finansowy i stanął przed widmem upadłości po dramatycznych błędach i przekroczeniu budżetów oraz harmonogramów budowy 4 reaktorów atomowych typu AP 1000 w USA – w Georgii i Południowej Karolinie w latach 2008-17, co stawia pod dużym znakiem zapytania wiarygodność finansową i technologiczną tej firmy i jej zdolność do prowadzenia tak dużych projektów.
7. Dlaczego wyrażają Państwo poparcie dla najdroższego źródła energii, gdy nie wykorzystano dostatecznie możliwości wielokrotnie tańszej i skalowalnej energetyki wiatrowej na lądzie i morzu czy elektrowni biogazowych i biometanowni?
Tu wspominamy tylko o najtańszym, pierwotnym rozwiązaniu jakim powinna być oszczędność energii- efektywność energetyczna- „produkcja negawatów”, silnie wzmacniająca konkurencyjność i rozwój gospodarczy.
Mamy alternatywne, istniejące, znacznie tańsze i bezpieczne technologie.
Zamiast wydawać z budżetu i podatników 254 mld zł na 9 000 MW ( wg. rządowego programu PPEJ do 2045 r- koszt przy 6 mln Euro/ MW mocy; Uwaga !-nie są tu policzone niezbędne nakłady na wyprowadzenie mocy do systemu elektroenergetycznego oraz dostosowanie infrastruktury, wówczas należy liczyć ok 8 mln Euro/ MW)
możemy ze środków prywatnych firm i obywateli – dużo szybciej, bo w ciągu kilkunastu lat- wybudować:
1) 4 500 MW w nowych biogazowniach rolniczych i komunalnych – koszt ok 100 mld zł, koszt jednostkowy 4,7 mln Euro/MW (w cenach z 2022), świetne źródła regulacyjne i stabilizujące OZE wiatrowe i słoneczne, których budowa dałyby silny impuls dla rozwoju polskiej specjalizacji w tym zakresie, a czego nie gwarantuje wejście w budowę obiektów jądrowych na obcych licencjach
2) Ok. 20 500 MW mocy w wiatrakach na lądzie, koszt łączny ok 154 mld zł, jednostkowy – 1,6 mln Euro/ MW (w cenach z 2022) przy takiej skali z możliwością polskiej specjalizacji j.w.
Potencjał ten byłby zdolny wyprodukować rocznie 85-90 TWh energii konsumowanej w znacznym stopniu w pobliżu tych źródeł (bez konieczności budowy sieci przesyłowych najwyższych napięć), podczas gdy planowane reaktory jądrowe w najlepszym razie wytworzyłyby 71 TWh (9 GW x 8760 h x 90% stopień wykorzystania mocy), a więc istotnie mniej i to dopiero za 25 lat!
8. Czy są Państwo świadomi, że istnieje inny, przełomowy i znacznie tańszy model transformacji energetyki, zwany elektroprosumeryzmem, oparty w 100 % na efektywności energetycznej, rozproszonych, odnawialnych źródłach energii oraz stabilizacji systemu przez wiatraki na morzu, magazyny energii, elektrownie biogazowe, wymianę zagraniczną i elektroinformatykę? Nie zakłada on budowy wielkich bloków wykorzystujących paliwa kopalne i jądrowe. W przeciwieństwie do scentralizowanej energetyki jądrowej, przyczynia się też do zapobiegania ubóstwu energetycznemu.
9. Czy zamierzają Państwo po objęciu władzy przeprowadzić szeroką dyskusję społeczną dotyczącą modelu transformacji energetyki, czy też zamierzacie kontynuować niespójne plany rządu PiS ponad głowami Obywatelek i Obywateli?
10. Czy dopuszczają Państwo konieczność zawarcia realnych umów społecznych (nie tylko branżowych) na poziomie rządu, samorządów, firm, związków zawodowych i NGO dotyczących transformacji energetyki z paliw kopalnych na inne czyste i neutralne klimatycznie nośniki energii?
Uprzejmie prosimy o udzielnie konkretnych odpowiedzi na powyższe pytania. Chętnie opublikujemy w naszych mediach stanowiska ugrupowań Opozycji. Jesteśmy także gotowi na szeroką debatę z udziałem środowisk naukowych, obywatelskich, społeczności lokalnych na terenie których planowane są inwestycje związane z energetyką jądrową, ekspertów od transformacji energetycznej, efektywności energetycznej oraz sektora energetyki obywatelskiej. Taka debata może powstrzymać marnowanie publicznych pieniędzy, a także umożliwi współudział obywateli w kształtowaniu spójnej polityki energetycznej Polski.
Podpisali:
Prof. dr. Kacper Szulecki, Uniwersytet Oslo
Prof. dr hab. inż. Jan Popczyk, elektroenergetyk, były prezes PSE, autor koncepcji elektroprosumeryzmu i neutralności klimatycznej 2050 dla Polski, Politechnika Śląska
Dr hab. Tomasz Sakowski, profesor Instytut Genetyki i Biotechnologii Zwierząt
Tomasz Podgajniak, Polska Izba Gospodarcza Energetyki Odnawialnej i Rozproszonej, były minister środowiska
Prof. dr hab. Inż. Maciej Nowicki, były minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa
Dr inż. Krzysztof Bodzek, Wydział Elektryczny, Politechnika Śląska
Andrzej Dąbek, radny Rady Miejskiej Gminy Ślesin
Stanisław Żelichowski, były minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa
Prof. dr hab. Ewa Bińczyk, Katedra Filozofii Praktycznej Instytut Filozofii UMK
Prof. dr hab Jacek Piskozub, Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk
Dr Hanna Schudy, dziennikarka, aktywistka, doktor nauk humanistycznych (etyka środowiskowa) Uniwersytetu Wrocławskiego
Prof. dr hab. Tomasz Żylicz, Uniwersytet Warszawski, Katedra Mikroekonomii, Warszawski Ośrodek Ekonomii Ekologicznej
Tomasz Waśniewski, działacz samorządowy i pozarządowy, prezes Fundacji „Rozwój Tak. Odkrywki Nie”
Radosław Gawlik, były sekretarz stanu-wiceminister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa w latach 1997-2000
Dariusz Szwed, ekonomista i ekolog, były współprzewodniczący partii Zieloni
Dr Michał Wilczyński, uczestnik Okrągłego Stołu i były wiceminister ochrony środowiska-Główny Geolog Kraju
Dominik Dobrowolski, ekolog i podróżnik, Społecznik Roku Tygodnika Newsweek Polska w 2022 roku
Marcin Popkiewicz, fizyk, analityk megatrendów, redaktor portalu „Ziemia na rozdrożu”
Anna Dziadek, ekonomistka, działaczka na rzecz rozwoju woj. lubuskiego, gmin Gubin i Brody bez odkrywki i spalania węgla brunatnego, Prezes Zarządu Stowarzyszenia „NIE kopalni odkrywkowej”
Dr Andrzej Kassenberg, ekspert ds. polityki klimatycznej, współzałożyciel Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju
Leszek Budrewicz, dziennikarz, poeta, działacz opozycji demokratycznej, jeden z liderów Ruchu Wolność i Pokój
dr Maciej Kozakiewicz, były wykładowca etyki biznesu Uniwersytetu Łódzkiego, ekspert ds. sprawiedliwej transformacji
Piotr Brożyna, historyk, działacz opozycji z lat ’80, prezes FV Energia sp. z o.o.
Dr hab. Anna Bartczak, prof. Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego
Prof. Monika Kostera, Profesor tytularna nauk ekonomicznych i humanistycznych, Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego,
Södertörn University, Szwecja; LITEM, l’Université ÉvryVal-d’Essonne, Francja
Dr inż. Jakub Skorupski, Wydział Biologii Uniwersytet Szczeciński, działacz i aktywista organizacji pozarządowych
Grzegorz Wiśniewski, aktywny promotor i działacz na rzecz EE i OZE, założyciel i wieloletni prezes Instytutu Energetyki Odnawialnej
Dr hab. Jacek Schindler, Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytet Wrocławski
Dr Roman Szełemej, lekarz, prezydent Wałbrzycha , lider Aglomeracji Wałbrzyskiej i jej planu transformacji zakładającej osiągnięcie dekarbonizacji do 2030r oraz neutralności klimatycznej do 2040 r
Maciej Furmanek, inżynier mechanik, działacz opozycji demokratycznej – ruchu Wolność i Pokój sprzeciwiającego się fałszowaniu informacji po katastrofie w Czarnobylu oraz budowie elektrowni jądrowych w Polsce
Paweł Lachman, wybitny ekspert i praktyk OZE, Prezes Zarządu PORT PC, Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła “PORT PC”
Krzysztof Smolnicki, hydrogeolog, lider Fundacji Ekorozwoju, działacz opozycji demokratycznej – ruchu Wolność i Pokój sprzeciwiającego się budowie elektrowni jądrowych w Polsce
Grzegorz Majewski, socjolog, działacz opozycji demokratycznej „Solidarności” oraz ruchu Wolność i Pokój sprzeciwiającego się budowie elektrowni jądrowych w Polsce
Marcin Harembski, Społeczny Monitor Atomowy
Mira Stanisławska-Meysztowicz, działaczka społeczna i ekolożka, edukatorka i incjatorka akcji Sprzątanie Świata w Polsce
Dr Ludomir Duda, audytor energetyczny, wieloletni działacz społeczny i gospodarczy na rzecz efektywności energetycznej, ochrony środowiska i zdrowia, Warszawa
Katarzyna Ugryn, socjolożka, wieloletnia aktywistka ruchu energetyczno-klimatycznego w Polsce i Europie
Prof. dr hab. Andrzej Szablewski, Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk
Dr hab. Zbigniew M. Karaczun, profesor SGGW, ekspert Koalicji Klimatycznej
Barbara Labuda, działaczka opozycji demokratycznej i Solidarności, wieloletnia posłanka, b. Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta Kwaśniewskiego, b ambasadorka w Luksemburgu
Ewa Sufin-Jaquemart, zielona aktywistka, Zarząd Stowarzyszenia Kongres Kobiet- Koordynatorka Centrum Zielonego Kongresu Kobiet
Anna Pięta, aktywiska, Muda Talks- zrównoważenie, ekologia, życie less/zero waste
Daniel Petrykiewicz, fotograf, infuencer, aktywista klimatyczny
Krzysztof Rzymian, aktywista klimatyczny i środowiskowy – Zielony Podcast
Dr Kazimierz Wójcicki, politolog, dziennikarz, uczestnik demokratycznej opozycji w czasie PRL
Organizacje:
Centrum Praw Obywatelskich i Badań nad Demokracją, Wrocław
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA, Wrocław
Fundacja Zielony Instytut, Warszawa, Kraków
Fundacja Strefa Zieleni, Warszawa
Zielone Wiadomości, Warszawa
Fundacja Zielone Światło, Warszawa
Stowarzyszenie Pracowania na rzecz Wszystkich Istot, Bystra
Stowarzyszenie Forum Rolnictwa Ekologicznego, Warszawa
Stowarzyszenie im. Tadeusza Mazowieckiego, Warszawa
Stowarzyszenie Niesiołowice Węsiory Kamienne Kręgi, Niesiołowice
Stowarzyszenie Ekologiczno- Kulturalne Klub Gaja, Wilkowice
Stowarzyszenie Obrony Naturalnych Obszarów Nadmorskich BAŁTYCKIE SOS, Słajszewo
Fundacja Greenpeace Polska, Warszawa
Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa
Towarzystwo Przyjaciół Rzek Iny i Gowienicy, Stepnica
Stepnicka Organizacja Turystyczna, Stepnica
Stowarzyszenie NIE kopalni odkrywkowej, Brody
Federacja Zielonych “GAJA”, Szczecin
Stowarzyszenie Nowa Idea, Wrocław
Fundacja Nasza Ziemia, Warszawa – Wrocław
Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki, Warszawa
Dziś pod Sejmem i w Senacie mówiliśmy wspólnym głosem wraz z 45 cenionymi autorytetami ze świata nauki, polityki i organizacji ekologicznych, a także z 21 organizacjami pozarządowymi:
— EKO-UNIA (@EkoUnia) January 31, 2023
– Nie potrzebujemy atomu w Polsce!
Więcej: https://t.co/A1uRXMR3Cd pic.twitter.com/YSzyCQCoPy
– Potrzebujemy wspólnego, perspektywicznego i mającego szerokie społeczne poparcie programu transformacji energetycznej, który odpowiadałby na potrzeby i oczekiwania przyszłych pokoleń oraz wyzwania kryzysu klimatycznego – zaapelowali do opozycji byli ministrowie środowiska. pic.twitter.com/sxtPEKXmQA
— EKO-UNIA (@EkoUnia) January 31, 2023
