Energetyczna przyszłość województwa lubuskiego

Mimo naszych dobrych rad (i kawałka, jak sądzimy bez fałszywej skromności, porządnej, wspólnej roboty) radni Sejmiku lubuskiego ich nie posłuchali i uchwalili (21.03.2012) Zmiany Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubuskiego forsującego anachroniczny, węglowy kierunek rozwoju energetyki w tym województwie.

Ale to nie koniec naszej batalii o niewęglowy, oparty o OZE kierunek rozwoju energetycznego tego województwa.

Przygotowujemy m.in. zaskarżenie tej uchwały do wojewody.

A co zrobiliśmy w tej sprawie?

10 argumentów przeciwko Zmianie Planu

Obwieszczeniem Marszałka Województwa Lubuskiego z dnia 17 marca 2011 r. poinformowano o wyłożeniu Projektu Zmiany Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Lubuskiego (dalej jako PZPWL lub Plan) wraz z niezbędną dokumentacją do publicznego wglądu. Po przeprowadzenie konsultacji społecznych oraz postępowania w sprawie transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko urząd marszałkowski przystąpił do finalizowania prac i na 12 marca 2012 r. zaplanowana została sesja sejmiku, na której plan wojewódzki ma być uchwalony.

Przygotowany projekt jest niezgodny z prawem z następujących względów:

1. Brak przepisu wykonawczego. Podstawowym argumentem na rzecz zaprzestania wszelkich prac nad zmianami planu zagospodarowania przestrzennego województwa jest brak przepisu wykonawczego (rozporządzenia Ministra) określającego elementy konieczne jakie powinien zawierać każdy wojewódzki plan (art. 40 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym dalej jako p.z.p.). Zgodnie z przepisami przejściowymi, jeżeli do dnia wejścia w życie p.z.p. nie podjęto uchwały o przystąpieniu do sporządzania lub zmiany planu oraz nie zawiadomiono o terminie wyłożenia tego planu do publicznego wglądu warunkiem podjęcia prac jest wydanie i wejście w życie wskazanego rozporządzenia. Należy też zauważyć, że w Województwie Lubuskim obowiązuje Plan z dnia 2 października 2002 r., przy czym z przepisów nie wynika powinność jego zmiany. W konsekwencji żadne prace nad zmianą wojewódzkiego planu zagospodarowania przestrzennego aż do czasu uchwalenia przepisów wykonawczych nie powinny być w ogóle podjęte. W aktualnej sytuacji należałoby niezwłocznie zaniechać wszelkich dalszych prac nad zmianą planu.

2.  Naruszenie procedury wprowadzania inwestycji celu publicznego do dokumentów planistycznych. Wprowadzenie obecnie do wojewódzkiego planu inwestycji polegającej na budowie w gminach Gubin i Brody kopalni odkrywkowej węgla brunatnego oraz elektrowni opalanej tym węglem jest sprzeczne z procedurą (trybem) wprowadzania inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym do dokumentów planistycznych. Podstawowym aktem planistycznym jest niewątpliwie Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju (dalej także jako KPZK) przygotowywana przez ministra rozwoju regionalnego i uchwalana przez Radę Ministrów w formie uchwały. Przy uchwalaniu KPZK Rada Ministrów decyduje o tym w jakim zakresie KPZK będzie stanowiła podstawę sporządzenia programów, o których mowa w art. 48 ust. 1 p.z.p. Ostatnio powołany przepis stanowi zaś wyraźnie, że ministrowie i centralne organy administracji rządowej sporządzają programy zawierające zadania rządowe służące realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym, a Rada Ministrów programy te przyjmuje w drodze rozporządzenia. Powołany przepis nie pozostawia wątpliwości kto i w jakiej formie winien wprowadzić inwestycję celu publicznego do dokumentów planistycznych na szczeblu krajowym. Dopiero wówczas gdy inwestycja została wprowadzona we wskazany wyżej sposób i w wymaganej formie do krajowych dokumentów planistycznych może, a nawet powinna, być uwzględniona – na podstawie wniosku właściwego ministra – w wojewódzkim planie zagospodarowania przestrzennego. Brakuje również, przewidzianego w Polityce Energetycznej Polski do 2030 r. (na którą powołuje się urząd marszałkowski), rozporządzenia dotyczącego wykazu złóż. Podobnie jak zabrakło wymaganej przez KPZK konsultacji, w której rząd wspólnie z samorządem, na którego terenie znajdują się złoża, ustalałby rodzaj i czas działalności inwestycyjnej oraz zabudowy, która na danym terenie będzie dopuszczalna.

3. Niewiążący (wewnętrzny) charakter KPZK i wojewódzkiego planu. Zarówno KPZK jak i wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego są aktami wewnętrznymi wiążącymi jedynie podmioty podległe organowi, który wydał ten akt. Natomiast inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym wprowadzone do wojewódzkiego planu zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt. 4b p.z.p. w planie miejscowym będącym aktem prawa miejscowego, a więc przepisem powszechnie obowiązującym. Gmina jako jednostka samorządu terytorialnego nie podlega Radzie Ministrów ani sejmikowi województwa, który uchwala wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego. Gdyby więc przyjąć, że inwestycja celu publicznego o znaczeniu krajowym nie musi być uwzględniona w żadnym akcie powszechnie obowiązującym to gminie można by za pośrednictwem KPZK i wojewódzkiego planu zagospodarowania przestrzennego, czyli niewiążących jej aktów wewnętrznych, narzucić nieakceptowane przez nią i jej mieszkańców inwestycje. Jeżeli bowiem gmina nie uwzględni inwestycji celu publicznego wpisanych do wojewódzkiego planu to wojewoda może je gminie narzucić wydając zarządzenie zastępcze. W konsekwencji władcza ingerencja w prawa i obowiązki mieszkańców gminy, na które niewątpliwie wpływa plan miejscowy następowałaby w istocie na podstawie aktów wewnętrznych (KPZK i WPZP), które nie powinny wywoływać żadnych skutków na zewnątrz.

4. Spóźniony wniosek do planu. Kolejnym naruszeniem natury proceduralnej było uwzględnienie wniosku PWE Gubin Sp. z o.o. z siedzibą w Sękowicach o wpisanie do Planu kopalni odkrywkowej węgla brunatnego i elektrowni opalanej tym węglem w gminach Gubin i Brody. Ostateczny termin składania wniosków został wyznaczony na dzień 8 października 2008 r. Wniosek PWE Gubin Sp. z o.o. z siedzibą w Sękowicach wpłynął dopiero 26 listopada 2008 r., a więc po upływnie terminu do składania wniosków. Ujęta w przepisach art. 41 p.z.p. procedura przyjmowania Planu ma charakter sformalizowany. Nie może więc być tak, że termin wyznaczony do składania wniosków obowiązuje tylko niektóre podmioty, a niektórym wolno składać wnioski do wojewódzkiego planu w dowolnym czasie. Skutkiem naruszenia terminu winno być pozostawienie wniosku bez rozpoznania.

5. Niewiążąca Polityka Energetyczna. Podstawą, na którą powołują się autorzy planu jest „Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku” (dalej także jako Polityka Energetyczna) przyjęta uchwałą Rady Ministrów Nr 202/2009 z dnia 10 listopada 2009 r. W świetle tego o czym była już mowa wyżej Polityka Energetyczna nie jest dokumentem, który mógłby stanowić podstawę wprowadzenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym do aktów planistycznych na szczeblu wojewódzkim i gminnym. Polityka Energetyczna jest jedynie przepisem o charakterze wewnętrznym, wiążącym podmioty podlegle służbowo Radzie Ministrów. Tym samym ani samorząd województwa, ani samorząd gminny nie ma obowiązku uwzględnienia inwestycji celu publicznego, która nie została ujęta w programach, o których mowa w art. 48 ust. 1 p.z.p. Zgodnie z art. 48 ust. 3 programy rządowe sporządzane przez ministrów i centralne organy a dministracji rządowej są uchwalane przez Radę Ministrów w formie rozporządzenia, a więc przepisu prawa powszechnie obowiązującego. Brak uchwalonego programu rządowego „zmusza” Marszałka Województwa Lubuskiego do improwizacji i powoływania się na akty wewnętrzne niemogące stanowić podstawy wpisania do Wojewódzkiego Planu inwestycji publicznej o znaczeniu krajowym.

6. Wadliwy wniosek Ministra. Podstawą wprowadzenia do PZPWL inwestycji polegającej na budowie kopalni odkrywkowej węgla brunatnego i elektrowni opalanej tym węglem nie może być również wniosek Ministra Gospodarki z dnia 6 sierpnia 2008 r., gdyż obejmował on jedynie wyznaczenie obszarów złóż węgla brunatnego oraz objęcie ich ochroną przed zabudową infrastrukturą niezwiązaną z przemysłem wydobywczym. Powołanym wnioskiem, nie dość, że nie opartym na odpowiednich podstawach (stosownym programie rządowym) zawężono możliwości przeznaczenia terenów, na których zalegają złoża wyłącznie pod cele wydobywcze. Zamieszczone w Polityce Energetycznej określenie ochrona przed zabudową infrastrukturalną niezwiązaną z energetyką nie ogranicza się jedynie do możliwości przeznaczenia terenów pod cele wydobywcze, lecz dopuszcza także wzniesienie infrastruktury związanej z innymi rodzajami energii. Jest to o tyle istotne, że Gmina Gubin posiada kilka alternatywnych projektów inwestycji związanych z energetyką wiatrową przewidzianych częściowo na terenach zalegania złóż, co w ocenie gminy jest jak najbardziej zgodne z celami i intencjami wyrażonymi w Polityce Energetycznej.

7. Referenda lokalne. W KPZK podkreślono, że rozpoczęcie eksploatacji nowych złóż węgla brunatnego (metodą odkrywkową) powinno być poprzedzone wielokryterialną analizą uwzględniającą aspekty społeczne i gospodarcze. W okolicznościach przedmiotowej sprawy za aspekt społeczny należy uznać referendum lokalne z dnia 8 listopada 2009 r., w którym 68 % mieszkańców gminy (biorących udział w referendum) opowiedziało się przeciwko budowie kopalni odkrywkowej węgla brunatnego i elektrowni na terenie gminy Gubin. Społeczność lokalna podjęła tym samym ważną, rozstrzygającą i wiążącą dla gminy decyzję odrzucającą możliwość realizacji wskazanej inwestycji. Na uwagę zasługuje fakt, że w sprawie wielokrotnie interweniował Rzecznik Praw Obywatelskich uznając przeprowadzone referendum za rozstrzygające i wzywając Radę Gminy Gubin do podjęcia działań zmierzających do realizacji decyzji społeczności lokalnej. Zapisy PZPWL dotyczące budowy na terenie gmin Gubin i Brody kopalni odkrywkowej i elektrowni naruszają tym samym przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym.

8. Elektrownia nie jest inwestycją celu publicznego. W części planu dotyczącej inwestycji publicznych przedmiotową inwestycję określono wprawdzie bardzo ogólnie jako „Złoża węgla brunatnego „Gubin”, jednakże w pozostałych częściach Planu jak i w Prognozie oddziaływania na środowisko (dalej jako Prognoza), a przede wszystkim w „Rekomendacjach dla gmin” inwestycja ta jest już wyraźnie określana jako budowa kopalni odkrywkowej węgla brunatnego oraz elektrowni opalanej tym węglem. Z całości planu wynika więc, że chodzi o jedną, kompleksowo ujętą inwestycję, przy czym oderwanie jednego z jej elementów czyni całość bezprzedmiotową z punktu widzenia zamiarów inwestora. W rzeczywistości więc również w części dotyczącej inwestycji publicznych pod ogólnym określeniem kryje się konkretna inwestycja obejmująca zarówno kopalnię jak i elektrownię, co zresztą wyraźnie wynika z wniosku inwestora PWE Gubin Sp. z o.o., na którego wniosek inwestycję do planu wprowadzono. Artykuł 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej także jako u.g.n.) zawiera zamknięty katalog inwestycji celu publicznego. Elektrownia nie została w nim wymieniona. Jak wynika z powyższego elektrownia nigdy nie może, w obecnym stanie prawnym, zostać potraktowana jako inwestycja celu publicznego. Zapisy PZPWL naruszają więc również w tym zakresie przepisy, a w szczególności art. 6 u.g.n.

9. Sprzeczność zapisów Planu z dyrektywą unijną. Należy organowi przygotowującemu Plan uświadomić również istnienie unijnej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE) zobowiązującej Polskę do promowania i ułatwiania inwestowania w energię ze źródeł odnawialnych. Dyrektywa winna była zostać implementowana w Polsce do dnia 5 grudnia 2010 r. Polska docelowo ma osiągnąć udział energii odnawialnej w końcowym zużyciu brutto energii na poziomie 15% w 2020 roku. Udział ten dla Polski kształtuje się poniżej wytyczonego średniego celu dla całej Unii Europejskiej, niemniej oznacza to dla Polski konieczność jego podwojenia w stosunku do 2005 roku. Już dziś wiadomo, że celu na 2010 r. nie udało się osiągnąć. Na braki w powyższym zakresie zwracają uwagę również autorzy Prognozy w swoich rekomendacjach (s. 119), zalecając szersze zaakcentowanie możliwości rozwoju energetyki ze źródeł odnawialnych.

10. Nieuwzględnienie wpływu na obszary Natura 2000. Kolejnym zarzutem merytorycznym do PZPWL jest zarzut nieuwzględnienia w Planie i Prognozie oddziaływania dokumentu (a w szczególności planowanej w nim inwestycji polegającej na budowie kopalni odkrywkowej i elektrowni) na obszary Natura 2000. Projekt każdego planu zagospodarowania przestrzennego wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W ramach tej oceny organ (w tym przypadku Marszałek Województwa Lubuskiego) sporządza prognozę oddziaływania na środowisko, która powinna określać „przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru…” Wskazanego powyżej wymogu PZPWL nie spełnia w żadnej mierze. Kwestie wpływu planowanych inwestycji na obszary Natura 2000 zostały zupełnie przemilczane. Powyższe pozostaje w rażącej sprzeczności z art. 6 ust. 3 Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, która nakazuje poddać każdy plan lub przedsięwzięcie ocenie z punktu widzenia jego oddziaływania na środowisko o obszary poddane ochronie. Nawet autorzy Prognozy w swoich rekomendacja (s. 117-118) zwracają uwagę na „…brak określenia ich oddziaływania na obszary chronione i obszary Natura 2000. Należy uzupełnić zapisy o minimalizacji skutków środowiskowych lub o działaniach kompensacyjnych w przypadku kierunków oddziałujących negatywnie na obszary prawnie chronione, w tym na obszary Natura 2000”. W Planie nie przewidziano również wymaganych przepisami rozwiązań alternatywnych.

 

Apel do lubuskich radnych w sprawie zmiany Planu Zagospodarowania >>

Apel do radnych Sejmiku województwa lubuskiego – Centrum Zrównoważonego Rozwoju >>

List EKO-UNII do radnych lubuskiego Sejmiku

]]>