Rok temu do naszego punktu interwencji środowiskowych wpłynęło zgłoszenie o notorycznych zniszczenia gniazd ptaków wodnych w zbiorniku w Rakowicach Wielkich. Dzięki wspólnym staraniom zarządcy terenu i stowarzyszenia EKO-UNIA udało się wypracować rozwiązania oraz stworzyć wspólny projekt. Nasz naukowo-badawczy projekt zajął pierwsze miejsce w polskiej edycji konkursu Quarry Life Award 2021-22.
W trakcie interwencji nawiązaliśmy kontakt z KSM Górażdże, które zarządza tym obszarem, aby wspólnie wprowadzić rozwiązania poprawiające trudną sytuację wodnych ptaków lęgowych i we współpracy z osobami, które zgłosiły nam problem, zdecydowaliśmy się w 2022 roku podjąć działania których celem było rozpoznanie i minimalizacja czynników negatywnie wpływających na ptaki Zalewu KSM Rakowice.
Wraz z postępującym zanikiem naturalnych siedlisk wodnych, coraz większą rolę w utrzymaniu populacji ptaków wodno-błotnych odgrywają siedliska zastępcze, takie jak sztucznie utworzony zbiornik w Rakowicach Wielkich. Stanowi on miejsce lęgowe dla ptaków wodno-błotnych, a także jest przystankiem dla ptaków migrujących, które traktują teren zbiornika jako miejsce do odpoczynku i zdobycia pożywienia.
Ze względu jednak na specyficzne dla tego typu zbiorników częste, gwałtowne wahania poziomu wód, stają się one niejednokrotnie swego rodzaju pułapką ekologiczną – zachęcone potencjalnie atrakcyjnym siedliskiem lęgowym ptaki zakładają gniazda na odsłoniętych wyspach. Nie wiedzą jednak, że w przeciągu kilku tygodni ich gniazda zostaną prawdopodobnie zatopione w wyniku wahań poziomu lustra wody.
Sukces w ochronie ptaków wodnych! Dzięki wspólnym staraniom zarządcy terenu i stowarzyszenia EKO-UNIA udało się wypracować rozwiązania oraz stworzyć wspólny projekt, który zajął pierwsze miejsce w polskiej edycji konkursu Quarry Life Award 2021-22. #AktywniObywateleDotacje pic.twitter.com/8vmASknXTc
— EKO-UNIA (@EkoUnia) November 21, 2022
W ramach naszych działań wykonana została inwentaryzacja ornitologiczna pozwalająca określić skład gatunkowy ptaków żyjących na terenie zbiornika Rakowice, sprecyzowane zostały zagrożenia dla ptaków wodnych lęgnących się na tym terenie oraz wprowadziliśmy działania minimalizujące niektóre z tych zagrożeń. Działania te chcielibyśmy w przyszłości dopracowywać, tak aby sukces lęgowy ptaków był jeszcze większy.
Z otrzymanych informacji z lat poprzednich, jak i naszych obserwacji w tym roku, ustaliliśmy, że największym zagrożeniem dla ptaków takich jak rybitwa rzeczna, sieweczka rzeczna, mewa śmieszka, są wahania poziomu wód, prowadzące do zalania gniazd ptasich znajdujących się na łasze w północno-wschodniej części zbiornika, a w efekcie zniszczenia jaj i zabicia piskląt. Problem z zalewaniem gniazd spotkał również perkoza dwuczubego.
W przypadku mew, w przeszłości gniazdowały one na wyspie znajdującej się w centralnej części zbiornika. Wyspa ta nie ulega nigdy całkowitemu zalaniu, jak również jest miejscem do którego nie jest łatwo się dostać drapieżnikom naziemnym, co czyni ją stosunkowo bezpiecznym miejscem lęgowym dla ptaków gnieżdżących się na ziemi. Niestety, w ostatnich latach w wyniku sukcesji roślinnej wyspa zarosła roślinami zielnymi i zaroślami wierzbowymi, co uniemożliwiło mewom dalsze gniazdowanie i doprowadziło do przeniesienia się kolonii w miejsce, które ulega każdego roku zalaniu.
Aby umożliwić ptakom powrót na wyspę, konieczne było usunięcie roślinności z centralnej jej części. Optymizmem napawa fakt, że niedługo po usunięciu roślinności, kilka par śmieszek regularnie pojawiało się na wyspie oraz na niej tokowało. Niestety mimo to nie wyprowadziły one ani jednego lęgu w tym sezonie, mamy jednak nadzieje, że jeśli wyspa będzie regularnie wykaszana, istnieje szansa na wyprowadzenie lęgów w przyszłości.
Nasze działania ochronne nie ograniczyły się jednak jedynie do usunięcia roślinności na terenie wyspy. Najważniejszym przedsięwzięciem jakiego się podjęliśmy, było zbudowanie pływającej platformy dla rybitw rzecznych. Ponieważ lęgi na łasze są podatne na zatopienia i drapieżnictwo, uznaliśmy, że dobrym rozwiązaniem będzie zaoferowanie ptakom nowego siedliska. Powstała więc platforma o wymiarach 1 x 2 m wykonana z metalowej blachy osadzonej na drewnianej ramie. Została ona ogrodzona siatką, by uniemożliwić drapieżnym ssakom (np. norce amerykańskiej) dostęp do gniazd. Wyporności nadały jej dwa pływaki pomostowe o łącznej objętości 300 litrów. Dodatkowo, wykonane zostały cztery mniejsze platformy z myślą o lęgach perkoza dwuczubego. Zrobione z siatki i plastikowych butelek, przed sezonem zostaną pokryte roślinnością, by umożliwić ptakom zbudowanie na nich gniazd, które, dzięki ulokowaniu na platformach, nie zostaną zatopione wraz z podniesieniem się lustra wody. Z takich platform chętnie korzystają też mewy śmieszki oraz rybitwy czarne. Te ostatnie co roku obserwowane są podczas przelotów, więc możliwym jest, że w przyszłości osiedlą się tu w okresie lęgowym.
Na terenie zbiornika dużym problemem dla sukcesu lęgowego ptaków gnieżdżących się na ziemi, są również wędkarze i turyści, którzy wpływają łodziami na odkrzaczoną przez nas wyspę, wchodzą w teren kolonii lęgowej mew i rybitw, a także w miejsca, gdzie lęgną się sieweczki rzeczne, co powoduje płoszenie dorosłych ptaków i grozi zadeptaniem ich gniazd i piskląt.
W związku z tym przygotowaliśmy tablice informujące o gniazdujących ptakach z nadzieją, że ludzie uszanują ich obecność i zostawią im na wyłączność ten niewielki kawałek w terenu. W przyszłych latach będziemy obserwować jakie skutki odniosły podjęte przez nas działania, mamy też nadzieję, że uda się wykonać kolejne czynności poprawiające sytuację wodnych ptaków lęgowych na omówionym w tym tekście terenie.
Projekt ,,Rozpoznanie i minimalizacja czynników negatywnie zagrażających awifaunie zbiornika Rakowice’’ którego współautorem jest EKO-UNIA, zajął pierwsze miejsce w projektach naukowo-badawczych w polskiej edycji konkursu Quarry Life Award 2021-22.
– Nasz pomysł dołączenia do konkursu zrodził się w efekcie zgłoszeń jakie napływały do naszego stowarzyszenia w temacie wysokiej śmiertelności ptaków na terenie sztucznego zbiornika wodnego w Rakowicach Wielkich. Rozwiązaniami mogącymi poprawić sytuację ptaków okazały się odkrzaczenie najwyżej położonej wyspy na terenie zbiornika, która może stać się, tak jak to było w przeszłości, miejscem lęgowym dla mew, a także utworzenie unoszących się na wodze platform lęgowych, które nie będą ulegać zatopieniu, tak jak jest w przypadku piaszczystych łach – komentuje Anna Adamczyk, koordynatorka punktu interwencji w EKO-UNII i współautorka projektu.
Quarry Life Award to konkurs naukowo-edukacyjny, który ma na celu pogłębienie naukowego zrozumienia interakcji między przyrodą a kopalniami, a także przyczynienie się do realizacji globalnych celów związanych z ochroną przyrody poprzez podnoszenie świadomości na temat znaczenia biologicznej różnorodności i zbliżania ludzi do przyrody. Celem naszego projektu było określenie składu gatunkowego awifauny wodnej występującej na obszarze KSM Rakowice, sprecyzowanie jakie czynniki zagrażają ptakom wodnym legnącym się na tym terenie, oraz opracowanie i wprowadzenie rozwiązań, które pozwoliłyby na zwiększenie ich sukcesu lęgowego. Przygotowaliśmy także propozycje dalszych działań ochronnych, które realizować może grupa Górażdże na terenie zarządzanej przez nią KSM Rakowice i przy których chcielibyśmy udzielić swojego wsparcia.
Projekt „EkoObywatel – wsparcie interwencji i zmian systemowych” jest realizowany przez Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA z dotacji Programu Aktywni Obywatele Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
