1. Nowy wątek w negacjach czy raczej stare zagrywki?
Negocjacji polsko-czeskich końca nie widać. Tymczasem strona polska cały czas wrzuca „przełomowe” argumenty, które miałyby wykazać nieczyste zamiary Czechów. Najpierw rząd przypomniał sobie o niemieckiej kopalni Jaenschwalde, należącej do czeskiego operatora EPH, która osuszać ma polską gminę Brody – ani słowa jednak nie padło o wcześniejszych, wieloletnich protestach ekologów z niemieckiej i polskiej strony. Teraz okazuje się, że Czesi „podkopują nam dołki” w starym, spornym regionie Zaolzia w Stonawie. Działa tam kopalnia węgla kamiennego, która według strony polskiej ma pracować bez przeprowadzenia konsultacji transgranicznych. Sprawa jest już komentowana w mediach – temat podjęła m.in. Barbara Oksińska, która pisze, że „Polska wytyka Czechom, że ich przygraniczna kopalnia ČSM kontynuuje działalność bez ponownych transgranicznych konsultacji środowiskowych i bez uwzg lędnienia uwag polskiej strony. To może podważyć wiarygodność czeskiego rządu w postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości UE i skłonić go do szybkiego podpisania porozumienia z Polską.”
https://www.tvbogatynia.pl/wiadomosci/8599,nowy-watek-w-negocjacjach?fbclid=IwAR1LMQt2cpJczfKmdm8ATrggGUipFjLxRSxVnohuo_NRk0Gy2rpGfoNU0Kw
Sprawa została przeanalizowana przez prawników zajmujących się konfliktami wokół węgla brunatnego i kamiennego. Hubert Smoliński, prawnik Fundacji Frank Bold pisze: — Kopalnia węgla kamiennego ČSM do 2020 roku prowadziła działalność na podstawie koncesji poprzedzonej oceną oddziaływania na środowisko wraz ze stosownymi konsultacjami transgranicznymi [1]. 30 grudnia 2021 roku przedłużono jednorazowo decyzję środowiskową na okres 5 lat tj. do końca 2026 roku. W międzyczasie podjęto decyzję, że ČSM ma działać wyłącznie do 2022 roku, a jej zamknięcie odbędzie się na podstawie decyzji ustalającej środowiskowe uwarunkowania likwidacji. PGE w Turowie uzyskało z kolei przedłużenie koncesji do 2026 roku bez decyzji środowiskowej i rzetelnie przeprowadzonych konsultacji transgranicznych oraz planuje zakończyć wydobycie dopiero w 2044 roku. Także koncesja wydłużająca okres działalności kopalni Turów do 2044 roku została wydana bez ostatecznej decyzji środowiskowej. Wydana przez RDOŚ w 2020 roku decyzja środowiskowa została zaskarżona, a postępowanie nie zostało rozstrzygnięte. Decyzja ta zatem nie powinna służyć do wydania koncesji z uwagi na toczący się proces odwoławczy przed GDOŚ. Z uwagi na fakt, że decyzja może zostać uchylona (jako niezgodna z prawem) istnieje ryzyko prowadzenia wydobycia bez decyzji środowiskowej ( podkreślenie Redakcja)
Strona polska zaprzecza, aby stan faktyczny miał właśnie taką postać. W czasie, kiedy negocjacje były już prawie zakończone, PGE wydało komunikat, że kopalnia działa zgodnie z prawem. Tym samym koncern i rząd podważa nie tylko opinię TSUE ale też zastrzeżenia Czechów. PGE twierdzi niezgodnie z prawdą: „Kopalnia Turów rozpoczęła starania o przedłużenie koncesji już w 2015 roku, występując z wnioskiem o wydanie decyzji środowiskowej, która była podstawą do jej dalszego działania zgodnie z przepisami polskiego i europejskiego prawa. W toku tych starań na bardzo szeroka skalę zostały przeprowadzone konsultacje transgraniczne z Czechami i Niemcami w ramach oceny oddziaływania na środowisko.”Kara za niezastosowanie postanowienia TSUE w połowie 25 stycznia 2022r wynosiła 294 mln zł. – zegar kar
https://ilekosztujeturow.pl/
https://www.zgorzelec.info/news/21627
https://www.tvbogatynia.pl/wiadomosci/8599,nowy-watek-w-negocjacjach?fbclid=IwAR1LMQt2cpJczfKmdm8ATrggGUipFjLxRSxVnohuo_NRk0Gy2rpGfoNU0Kw
2. Kara dla Polski za Turów przekroczyła już 63 mln euro ( wielkość z 25.01.22)
Według Bloomberga blokada funduszy dla Polski może nastąpić już w najbliższych dniach. Tym razem chodzi jednak o potrącenie orzeczonych kar z wypłat budżetowych, a nie Krajowego Planu Odbudowy, którego KE jeszcze nie zatwierdziła. Naliczana kwota przekroczyła już 63 mln euro. Właśnie o taką sumę może zostać pomniejszona kwota ok. 137 mld euro przysługująca Polsce w ramach wieloletniego budżetu UE na lata 2021-2027.
https://www.euractiv.pl/section/instytucje-ue/news/ue-ke-komisja-europejska-bloomberg-turow-kopalnia-wegla-pieniadze-kary-finansowe-czechy-spor-polsko-czeski-tsue/^
3. ETS pomoże w transformacji Turowa?
Od kilku tygodni w prasie, radiu i telewizji nadawca publiczny oraz koncerny energetyczne ogłaszają, że winnym podwyżek cen energii ma być europejski system handlu emisjami EU ETS. Mało kto jednak wie, że pieniądze z ETS wspierają budżet państwa członkowskiego, też Polski, a środki powinny być przeznaczone na transformację. Nawet jeśli region pieniędzy nie dostanie z FST, ze względu na dotychczasowy brak daty końca wydobycia, to wciąż ma szansę na rozwój dzięki wsparciu z innych funduszy unijnych, takich jak Fundusz Modernizacyjny, którego źródłem są pieniądze z uprawnień do emisji CO2. Niestety nie wiadomo na co poszły pieniądze, która dzięki EU ETS pozyskała Polska.
https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/Trurow-transformacja-sprawiedliwa-Pogoda-PZS-11338.html
4. Krajobraz kulturowy Łużyc – jak będzie się rozwijać region i na bazie jakich zasobów
W styczniu z „Zagrodzie Kołodzieja”, czyli przeniesionym z Wigańcic
Żytawskich dużym domu przysłupowym, odbyła się wyjątkowa konferencja
zrzeszająca organizacje ekologiczne, zajmujące się ochroną zabytków
oraz specjalistów pracujących w miejscach transformacji. Rozmawialiśmy o
możliwościach „rozwoju” Łużyc w i po procesie odchodzenie od węgla na
bazie dziedzictwa kulturowego. Zapis konferencji, program oraz listę
prelegentów znajdziecie tutaj: http://eko.org.pl/index_news.php?dzial=2&kat=20&art=2550
Wystąpienia naukowców zarysowały stan ochrony zabytków Górnych Łużyc,
następnie odbyła się bardzo ciekawa debata dotycząca szans rozwojowych
tego regionu w oparciu o zasoby kulturowe.
Marek Sztark
mówił o ludziach opiekujących się zabytkami, że to właśnie ich upór i
potencjał w wielu miejscach uruchamiał zainteresowanie skarbami
architektury mieszkańców. Podkreślał też wyjątkowość powiatu
zgorzeleckiego pod względem bogactwa architektury przysłupowej i
przemysłowej.
Gordian Meyer-Plath
z Ministerstwa Nauki, Kultury i Turystyki Wolnego Kraju Saksonia w
wykładzie Ochrona zasobów i kultury przemysłowej w rejonach
po-górniczych Saksonii opowiadał o programie wsparcia dla kultury
przemysłowej i architektury w Brandenburgii i Saksonii ze środków na
transformację regionów pogórniczych.
Prof. dr hab. inż. Magdalena Żmudzińska-Nowak, dr inż. Elżbieta Rdzawska
z Politechniki Śląskiej, opowiadały o Wigancicach Żytawskich, które już
dzisiaj są przykładem tego, jak wizja mieszkańców we współpracy z
naukowcami sprzyja tworzeniu atrakcji turystycznych.
Prof. Krystyna Dziubacka
podczas debaty przypominała o praktykach studentów z UWr w Bogatyni i
Opolnie i o ich reakcjach na piękno miejsca, którego nie dostrzegają
mieszkańcy. Jej zdaniem wynika to jednak z wieloletniego zaniedbania
przez władze i ośrodki edukacji pod względem promocji własnego regionu i
podnoszenia jakości życia.
Dr Kamila Kamińska
doceniła przygraniczny charakter tego regionu, co może w przyszłości
ułatwić pozyskiwanie środków, właśnie ze względu na kwestie
transgraniczne.
Dr Maciej Zathey przypominał, że przyszłość zawsze kreuje się już dzisiaj dzięki ludziom na miejscu, szczególnie tym najbardziej kreatywnym i odpowiedzialnym. Region będzie musiał zadbać o to, aby ich tutaj zatrzymać. Edukacja szkolna i wyższa będzie potrzebna w procesie transformacji, gdyż musimy wykształcić zawody, które pozwolą być i rozwijać się regionowi między Wrocławiem a Dreznem.
Relacja:
https://www.tvbogatynia.pl/wiadomosci/8602,kultura-zasobem-transformacji-regionu
5. Tradycje tkaczy oraz przemysłu włókiennniczego, kierunki edukacji branżowej i technicznej – refleksje po konferencji w Zgorzelcu
Worek turoszowski na terenie Górnych Łużyc to miejsce kojarzące się z węglem i monopolem zatrudnienia przemysłu energetycznego. Tymczasem region bogatyńsko- zgorzelecki przez setki lat związany był też z przemysłem włókienniczym. Po tkaczach i przemyśle z tym związanym zostały dzisiaj nie tylko domy przysłupowe zlokalizowane głównie nad rzekami, ale też pałace czy same fabryki. W latach 80 tych było tu w tym przemyśle 18 tys. miejsc pracy. Wiele zabytków kultury przemysłowej w latach 90 tych jak np. Bogatyńskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Doltex” zostały zniszczone, a krosna sprzedane. Pamięć o tym ginie. Taka historyczna i kulturoznawcza analiza jest potrzebna na etapie wyznaczania kierunków transformacji. Do nich z pewnością należeć też będzie opracowanie kierunków kształcenia dla przyszłych miejsc pracy w regionie.
Wydaje się, że w regionach odkrywkowych to właśnie szkoły są miejscami, gdzie widać „jaskółki zmiany”. W zagłębiu konińskim szkoły od dawna uczą technologii odnawialnych
https://www.zsge.pl/pracownia-odnawialnych-zrodel-energii.html
W Kleszczowie koło Bełchatowa działa jedno z najlepszych techników w Polsce, gdzie uczy się mechatroniki, informatyki i OZE
https://zspkleszczow.pl/technikum-nowoczesnych-technologii/
https://energia.rp.pl/wegiel/art17032881-wsparcie-dla-gornikow-z-belchatowa
Także szkoła w Bogatyni rozwija się coraz bardziej w kierunku nowoczesności, zawodów technicznych, ale także hotelarstwa. W wywiadzie dla TV Bogatynia dyrektor „Górnika” opowiada o pozytywnych zmianach, jakie zaszły w szkole branżowej i technikum. Programy i kierunki są co roku konsultowane, tak aby oferta była atrakcyjna i pozwoliła młodzieży znaleźć pracę na terenie powiatu.
https://www.tvbogatynia.pl/wiadomosci/8357,pod-lupa-piotr-ernest-wicedyrektor-zsz-w-bogatyni
W zgorzeleckim technikum górniczym także nauczymy się odnawialnych źródeł energii i nowych technologii. https://ofertaedukacyjna.powiat.zgorzelec.pl/technikum-im-gornikow-i-energetykow-turowa-w-zgorzelcu
Co ciekawe w Zgorzelcu można się też uczyć w zawodach budowlanych jak murarz tynkarz, roboty wykończeniowe. Wydaje się, że szkoły regionu już są gotowe na nowe zawody zarówno dotyczące nowej, odnawialnej energetyki jak i związane z budynkami – czy także zabytkowymi?
Temat ten był szeroko omawiany na konferencji w Zgorzelcu. Była to pierwsza, ale na pewno nie ostatnia konferencja, na której rozmawiano o transformacji regionu. Oprócz kierunków rozwoju ważne jest też, aby do procesu przystąpił sektor publiczny. Może to właśnie szkoły będą pierwszymi, które bez obaw poruszą ten temat.
Zapis konferencji:
https://www.facebook.com/watch/live/?ref=watch_permalink&v=226565069656148
6. Międzynarodowy Protest w Bogatyni
W sobotę 15 stycznia br. w Bogatyni odbył się protest czeskich,
niemieckich i polskich aktywistów. Skandowano hasła o konieczności
szybszego zamknięcia kopalni Turów oraz sprawiedliwej transformacji
regionu. Ponieważ sytuacja w regionie jest napięta, tylko nieliczni
odważyli się na udział w tej akcji. Z całkiem prawdopodobnej
konfrontacji z aktywistami związanymi z ruchem Extension Rebelion(XR)
wycofały się we wspólnym oświadczeniu związki zawodowe działające w
spółce PGE. Czekamy, kolejne długie miesiące na zakończenie negocjacji
z Czechami, których efektem będzie dwustronna umowa międzyrządowa.
Relacja na FB TV Bogatynia
https://www.facebook.com/TelewizjaBogatynia
Tomasz Waśniewski: „Nie bez obaw o spokojny przebieg wydarzenia – pamiętamy z jaką agresja spotkaliśmy się sami jako organizacje pozarządowe się ze strony związkowców latem 2020 r. podczas pokojowego protestu na Trójstyku – udałem się w sobotnie przedpołudnie na miejsce spotkania protestujących aktywistów z Czech, Polski, Niemiec, a nawet Austrii tj. na skraj odkrywki w okolicach Białopola, blisko granicy w Sieniawce. Szczęśliwie, wraz z liczną grupą częściowo mało życzliwie nastawionych mediów, byłem świadkiem spokojnego protestu aktywistów, którego głównym przesłaniem było hasło: „Nie dajcie się oszukać węgiel nie ma przyszłości !”. Wystąpienia, w trzech językach, b yły bardzo powściągliwe i niekonfrontacyjne – dotyczyły klimatu, końca węgla, sprawiedliwej transformacji regionu, konieczności dialogu oraz winy polskich władz i spółki PGE powodujących swoimi działaniami (lub ich brakiem) eskalację konfliktu z mieszkańcami Czech, pokrzywdzonymi przez eksploatację węgla brunatnego po polskiej stronie. Aktywiści w pokojowym marszu pokonali następnie blisko 9 km trasę do centrum Bogatyni by przed Urzędem Miasta ponownie wezwać do szybszego zamknięcia kopalni Turów i sprawiedliwej transformacji”.
7. Kalendarze oporu
W 2021, w efekcie pleneru w Opolnie-Zdroju, powstał Kalendarz bezdni
na rok 2022, 2033, 2039 – przyda się w oczekiwaniu na proces
transformacji Turowa i regionu bogatyńsko-zgorzeleckiego. Będziemy
mogli się też przekonać, na ile temat „zagospodarowania wielkiej dziury”
będzie dręczył mieszkańców w najbliższych latach.
Okazuje się, że także w Niemczech powstał kalendarz „antyodkrywkowy” na
rok 2022 stworzony przez „Alle Doerfer bleiben“. Zamieszczono w nim
najważniejsze „historyczne” osiągnięcia ruchu, którego celem jest
ocalenie wsi przed zniszczeniem przez odkrywkę Garzweiler. Teraz kiedy
data odejścia od węgla w Niemczech została zmieniona na 2030 r. możemy
być pełni nadziei, że uda się ocalić te pamiętające średniowiecze
miejscowości w Nadrenii Północnej-Westfalii. Koncerny energetyczne w
Polsce i Niemczech są podobne- nie zajmują się ochroną zabytków, ale
liczy się dla nich każda tona węgla zakopanego pod ziemią. Czujność
wciąż jest ważna
Kalendarz niemiecki:
https://www.alle-doerfer-bleiben.de/wp-content/uploads/2022/01/kalender-light.pdf
Więcej na temat zagrożonych wsi w artykule ze stycznia 2022
https://www.dw.com/pl/zagro%C5%BCone-miejscowo%C5%9Bci-maj%C4%85-ust%C4%85pi%C4%87-miejsca-kopalni-odkrywkowej/a-60420230?fbclid=IwAR2QZF1e0AOMFCdlliTYbugQ9YU555QKPdFZ5gPwOiBHVaMGYAHOXjvhJeI^menu
Wydawcy:
Stowarzyszenie „Nie kopalni odkrywkowej”
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
Fundacja „Rozwój TAK – Odkrywki NIE”
Zespół redakcyjny:
Radosław Gawlik (red. naczelny)
Anna Dziadek
Hanna Schudy
Tomasz Waśniewski
