Wycinanie drzew i krzewów bez zezwolenia to powszechny proceder. Szczególnie często możemy go zaobserwować na terenach prywatnych, gdzie właściciel działki postanawia wyciąć przeszkadzającą mu roślinność, nie starając się o należyte zezwolenie.
Prawo jasno reguluje zasady usuwania drzew i krzewów. W większości przypadków, aby je wyciąć należy uzyskać stosowną zgodę. Szczegóły zawarte są w art. 83a. ustawy o ochronie przyrody.
Zezwolenie na wycięcie drzewa bądź krzewu wydaje odpowiednia instytucja. W zależności od lokalizacji danego okazu są to:
- teren prywatnej nieruchomości: wójt, burmistrz albo prezydent miasta;
- teren nieruchomości lub jej część, która znajduje się na terenie wpisanym do rejestru zabytków: wojewódzki konserwator zabytków;
W takiej sytuacji konserwator wydaje zezwolenie nie tylko na podstawie przepisów zawartych w ustawie o ochronie przyrody, ale również w związku z przepisami ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;
- parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe: dyrektor parku narodowego, regionalny dyrektor ochrony środowiska;
- usunięcie drzewa w pasie drogowym drogi publicznej (z wyłączeniem obcych gatunków topoli): regionalny dyrektor ochrony środowiska.
Na terenie nieruchomości będących własnością gminy – z wyjątkiem nieruchomości będących w użytkowaniu wieczystym innego podmiotu, zgody na wycinkę i inne działania związane z drzewami wydaje starosta. Jeżeli prezydent miasta na prawach powiatu sprawuje jednocześnie funkcję starosty, decyzje odnośnie drzew wydaje marszałek województwa.
W sytuacji, gdy jesteśmy świadkami wycinki w przypadku której istnieje podejrzenie, że została przeprowadzona bez zezwolenia, należy powiadomić właściwą instytucję, powołując się na możliwość naruszenia przepisów ustawy o ochronie przyrody. Zgłoszenie można wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru czy też złożyć osobiście.
W przypadku trwającej wycinki, można wezwać policję bezpośrednio na miejsce zdarzenia.
Informacje o tym, czy wycinka została wykonana w sposób legalny oraz treść wydanej zgody, można pozyskać w trybie dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie. Do złożenia wniosku ma prawo każda zainteresowana osoba, a osoba zobowiązania do udzielenia informacji, nie może wymagać podania powodu dla którego wniosek został złożony.
Kiedy zgoda na wycinkę nie jest wymagana?
Istnieje szereg wyjątków od obowiązku uzyskania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów z którymi warto się zapoznać.
Zgodnie z artykułem 83f. Ustawy o ochronie przyrody przepisów o zakazie wycinki nie stosuje się do:
1. krzewu albo krzewów rosnących w skupisku, o powierzchni do 25 m2;
2. krzewów na terenach pokrytych roślinnością pełniącą funkcje ozdobne, urządzoną pod względem rozmieszczenia i doboru gatunków posadzonych roślin, z wyłączeniem krzewów w pasie drogowym drogi publicznej, na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków oraz na terenach zieleni;
3. drzew, których obwód pnia na wysokości 5 cm nie przekracza:
a. 80 cm – w przypadku topoli, wierzb, klonu jesionolistnego oraz klonu srebrzystego
b. 65 cm – w przypadku kasztanowca zwyczajnego, robinii akacjowej oraz platanu klonolistnego
c. 50 cm – w przypadku pozostałych gatunków drzew;
3a) drzew lub krzewów, które rosną na nieruchomościach stanowiących własność osób fizycznych i są usuwane na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej;
3b) drzew lub krzewów usuwanych w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego;
4. drzew lub krzewów na plantacjach lub w lasach;
5. drzew lub krzewów owocowych, z wyłączeniem rosnących na terenie nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków lub na terenach zieleni;
6. drzew lub krzewów usuwanych w związku z funkcjonowaniem ogrodów botanicznych lub zoologicznych;
7. drzew lub krzewów usuwanych z obszarów położonych między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, z wału przeciwpowodziowego i terenu w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału
8. drzew lub krzewów, które utrudniają widoczność sygnalizatorów i pociągów, a także utrudniają eksploatację urządzeń kolejowych albo powodują tworzenie na torowiskach zasp śnieżnych, usuwanych na podstawie decyzji właściwego organu;
9. drzew lub krzewów stanowiących przeszkody lotnicze;
10. drzew lub krzewów ze względu na potrzeby związane z utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych;
11. drzew lub krzewów usuwanych z obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody nieobjętego ochroną krajobrazową;
12. drzew lub krzewów usuwanych w ramach zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych parku narodowego rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru Natura 2000;
13. prowadzenia akcji ratowniczej;
14. drzew lub krzewów stanowiących złomy lub wywroty;
15. drzew lub krzewów należących do inwazyjnych gatunki obcych stwarzających zagrożenie dla Unii lub do inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski.
Uszkodzenie bądź zniszczenie drzewa
Zgodnie z art. 87a. ustawy o ochronie przyrody:
- z uszkodzeniem drzewa mamy do czynienia w przypadku usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa;
- ze zniszczeniem drzewa mamy do czynienia w sytuacji, gdy doszło do usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczającym 50% korony, która rozwinęła się w całym okresie rozwoju drzewa. Za zniszczenie drzewa uznajemy również jego ogłowienie.
Brak jest ograniczeń w kwestiach pielęgnacyjnych w obrębie korony drzewa, jeśli nie przekraczają one 30% jego korony.
Ze uszkodzeniem bądź zniszczeniem drzewa nie mamy jednak do czynienia, gdy działania mają na celu:
- usunięcie gałęzi obumarłych lub nadłamanych;
- utrzymywanie uformowanego kształtu korony drzewa;
- wykonanie specjalistycznego zabiegu w celu przywróceniu statyki drzewa.
Są to sytuacje w przypadku których nie ponosi się kary mimo usunięcia gałęzi w wymiarze przekraczającym 30% korony drzewa, rozwiniętej w całym okresie jego rozwoju.
Zabieg, którego celem jest przywrócenie statyki drzewa, wykonuje się na podstawie dokumentacji, w tym dokumentacji fotograficznej, wskazującej na konieczność przeprowadzenia takiego zabiegu. Dokumentację przechowuje się przez okres 5 lat od końca roku, w którym wykonano zabieg.
Podobnie jak w przypadku nielegalnej wycinki, uszkodzenie bądź zniszczenie drzewa należy zgłosić do instytucji odpowiadającej za wydawanie zgód na danym terenie.
Administracyjna kara pieniężna
Kwestie wymierzania kar opisane są w art. 88 ustawy o ochronie przyrody. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną:
1. za usunięcie drzewa lub krzewu bez wymaganego zezwolenia;
2. usunięcie drzewa lub krzewu bez zgody posiadacza nieruchomości;
3. zniszczenie drzewa lub krzewu;
4. uszkodzenie drzewa spowodowane wykonywaniem prac w obrębie korony drzewa
5. usunięcie drzewa pomimo sprzeciwu organu odpowiedzialnego za zgodę na wycinkę – wójta, burmistrza bądź prezydenta miasta. Organ w terminie 14 dni od dnia oględzin może, w drodze decyzji administracyjnej, wnieść sprzeciw.
6. usunięcie drzewa bez dokonania zgłoszenia, o którym mowa w art. 83f wyłączenie stosowania przepisów ustawy ust. 4, lub przed upływem terminu, o którym mowa w art. 83f wyłączenie stosowania przepisów ustawy ust. 8.
W sytuacji, gdy złożymy zawiadomienie o uszkodzeniu/zniszczeniu/wycince drzewa lub krzewu, ale decyzja wójta/burmistrza/prezydenta miasta nas nie satysfakcjonuje, można do rady gminy złożyć skargę na działania wójta.
Na terenach należących do gminy, postępowanie w sprawie uszkodzenia, zniszczenia bądź wycinki drzew bez stosownego zezwolenia prowadzi starosta, a w przypadku miast na prawach powiatu, marszałek województwa.
Karę pieniężną za wycinkę drzewa lub krzewu, o których mowa powyżej w punktach 1-3, 5 i 6, ustala się w wysokości dwukrotnej opłaty za usunięcie drzewa lub krzewu. W przypadku, w którym usunięcie drzewa lub krzewu jest zwolnione z obowiązku uiszczenia opłaty, karę pieniężną ustala się w wysokości takiej opłaty, która byłaby ponoszona, gdyby takiego zwolnienia nie było.
Karę pieniężną za uszkodzenie drzewa ustala się w wysokości opłaty za usunięcie drzewa pomnożonej przez 0,6. Opłatę należy wnieść w przeciągu 14 dni, licząc dzień otrzymania wezwania do zapłaty. Jeśli kara pieniężna nie zostanie opłacona w wyznaczonym terminie, zostanie ona od osoby ukaranej ściągnięta wraz z odsetkami za zwłokę.
Termin płatności wymierzonych kar odracza się na okres 5 lat, jeżeli stopień zniszczenia drzewa lub krzewu nie wyklucza zachowania jego żywotności.
Kara może zostać umorzona po upływie 5 lat od dnia, w którym decyzja o odroczeniu terminu płatności kary stała się ostateczna. Może zostać ona umorzona, gdy drzewo lub krzew zachowało żywotność, a także w sytuacji, gdy drzewo utraciło żywotność, jednak z przyczyn, które są niezależne od podmiotu, który został ukarany.
W przypadku stwierdzenia, że drzewo lub krzew obumarły przed upływem 5 lat od dnia, w którym decyzja o odroczeniu terminu płatności kary stała się ostateczna, karę należy opłacić niezwłocznie.
Możliwe jest rozłożenie kary na raty na okres nie dłuższy niż 5 lat. Wniosek należy złożyć w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o wymierzeniu kary stała się ostateczna. Podobnie można postąpić w momencie, gdy upłynął termin, na który odroczono uiszczenie kary.
Decyzję w sprawie umorzenia kary bądź o rozłożeniu płatności na raty, wydaje podmiot odpowiedzialny za wyznaczenie kasy.
W przypadku drzew martwych, drzew w bardzo złej kondycji, drzew których pień uległ złamaniu oraz w przypadku drzew z mocno naderwanym korzeniem bądź wywróconych przez wiatr, kara może zostać obniżona o 50%.
Istnieją sytuacje, gdzie wycięcie/zniszczenie drzewa bądź krzewu bez uzyskania zezwolenia, nie będzie łączyło się z otrzymaniem kary. Reguluje to art. 89 ust. 7 u.o.p. który mówi, że w przypadku usunięcia albo zniszczenia drzewa lub krzewu, albo uszkodzenia drzewa w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności, nie wymierza się kary pieniężnej.
Stanem wyższej konieczności jest na przykład nagła sytuacja zagrażająca życiu człowieka. Kara finansowa może zostać wymierzona, jeśli stwierdzone zostanie, że zniszczenie/wycięcie danej rośliny było jednak w danej sytuacji nieuzasadnione.
Istnieje możliwość umorzenia 50% wymierzonej kary pieniężnej osobom fizycznym, które na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej usunęły lub zniszczyły drzewo lub krzew albo uszkodziły drzewo. Dzieje się tak w przypadku, gdy osoby te nie są w stanie uiścić pełnej kwoty wyznaczonej kary bez znacznego uszczerbku finansowego koniecznego dla siebie i rodziny, jeżeli dochód miesięczny na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekracza 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku.
Interwencja w praktyce
Oto przykładowe postępowanie dotyczące wycinki drzew, w którym udział brało Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA.
Stowarzyszenie zostało poinformowane przez zaniepokojonych mieszkańców, o planowanej wycince dziewięciu drzew w województwie śląskim. W momencie, gdy wpłynęło zgłoszenie do stowarzyszenia, zgoda na wycinkę została już wydana. Teoretycznie więc sprawa była już zamknięta, jednak stowarzyszenie wniosło ze względu na obronę ważnego interesu społecznego o wznowienie z urzędu postępowania zakończonego zgodą na wycinkę drzew oraz uchylenie decyzji na wycinkę drzew i wydanie decyzji odmawiającej zezwolenia na wycinkę, jak również o dopuszczenie stowarzyszenia do nowego postępowania. Stowarzyszenie zawnioskowało o natychmiastowe wstrzymanie wydanego zezwolenia ze względu na niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej i nieodwracalnej szkody dla środowiska, miasta oraz osób mieszkających w okolicy planowanej wycinki osób, jaką byłaby utrata kilkudziesięcioletnich dębów i klonów.
Stowarzyszenie w uzasadnieniu przedstawiło fakt błędnej oceny stanu drzew, na podstawie której wydano zezwolenie na wycinkę. Jako dowód załączyło zleconą na wniosek stowarzyszenia szczegółową ekspertyzę dendrologiczną. Badania wykazały, że w przypadku sześciu drzew nie stwierdzono cech wskazujących na zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi i mienia.
W przypadku dwóch drzew stwierdzono cechy wskazujące na pogorszenie parametrów wytrzymałości pnia na złamanie, co wymagało dalszych badań, a w przypadku jednego drzewa nie stwierdzono cech wskazujących na zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi i mienia, ale stwierdzono, że stan zdrowotny drzewa będzie się z czasem pogarszał.
Wskazane do wycięcia drzewa były więc w większości w dobrym stanie, w związku z czym w ekspertyzie zalecono jedynie odpowiednią pielęgnację tychże drzew. W przypadku dwóch drzew konieczne były dalsze badania w celu ustalenia czy ilość żywej tkanki jest wystarczająca dla zachowania statyki w obrębie pnia drzewa, a jedynie w przypadku jednego drzewa widoczny był proces jego obumierania. W opracowaniu zaznaczone jednak zostało, że optymalnym byłoby pozostawienie drzewa do naturalnej śmierci, ze względu na rolę jaką odgrywa jako mikrosiedlisko dla różnych grup organizmów.
Na wniosek stowarzyszenia postępowanie zostało wznowione, a drzewa zostały poddane powtórnym oględzinom, co zlecił urząd miasta. W trakcie oględzin stwierdzono, że należy wyciąć cztery z dziewięciu drzew. Stowarzyszenie wskazało jednak, że w przypadku dwóch drzew nie wykazano cech wskazujących na zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi i mienia, a w przypadku dwóch pozostałych drzew, nie przeprowadzono badań tomografem, które określiłby czy wytrzymałość pnia na złamania została zachowana. Dopiero badanie tomografem pozwoliłoby na pewną ocenę kondycji tych drzew.
Stowarzyszenie odwołało się od powyższej decyzji, kierując sprawę do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. SKO poparło jednak zdanie, że wycinka czterech drzew jest w tym przypadku słuszna.
Opisana wyżej sytuacja pokazuje, że nawet w momencie, gdy zgoda na wycinkę została już wydana, istnieje możliwość podjęcia działań, które dają nadzieję na zmianę decyzji i uratowanie choć części drzew.
Dowiedz się więcej
Jeśli szukasz wskazówek dotyczących innych obszarów działania, zachęcamy do zapoznania się z naszym poradnikiem pt.:
„Jak interweniować? Porady dla obrońców przyrody i klimatu”
Więcej informacji na temat ochrony drzew znajdziesz w opracowanym przez Fundację Ekorozwoju poradniku dotyczącym prawnej ochrony drzew i krzewów poza lasami:
Jak interweniować? Porady dla obrońców przyrody i klimatu” 2023, Autorka: Anna Adamczyk; Redakcja: Paweł Pomian.
Projekt „EkoObywatel – wsparcie interwencji i zmian systemowych” jest realizowany przez Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA z dotacji Programu Aktywni Obywatele Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
